Jakie wartości w wychowaniu?

Wielką zdobyczą naszej demokracji jest funkcjonowanie obok siebie szkół publicznych, społecznych i wyznaniowych. Trzeba to uszanować, gdyż w poprzednim ustroju społeczno-politycznym było to niemożliwe. Podobnie należy uszanować różnorodność przekonań religijnych i politycznych nauczycieli i młodzieży i pozostawić każdemu prawo wyboru, które wynika z daru wolności, jakim Stwórca obdarował człowieka.

W szkołach katolickich wychowanie jest oparte na wartościach chrześcijańskich, które są wynikiem realizowania przykazania miłości Boga i bliźniego. Natomiast w szkołach publicznych sprawa nie jest tak oczywista, ponieważ ci, od których w dużej mierze zależy wychowanie, tzn. nauczyciele, są w zdecydowanej większości obojętni religijnie i nie życzą sobie łączenia nauki i wychowania z jakąkolwiek religią.


Co robić? Trzeba to uszanować!

Bóg, stwarzając świat, zapewne przewidział współistnienie obok siebie katolików, ateistów i ludzi obojętnych religijnie. Próby narzucania jakiegokolwiek światopoglądu jednej ze stron są bezcelowe, gdyż nauczyciele o światopoglądzie chrześcijańskim nie chcą być zdominowani przez innych o poglądzie laickim i odwrotnie. Gdyby do tego doszło, byłoby to zaprzeczeniem zasad demokracji. Należy się tu odwoływać do praw, które przysługują każdemu człowiekowi bez względu na jego poglądy społeczne i religijne, pochodzenie, kolor skóry, poziom wykształcenia, płeć etc. Są to prawa, z których wynikają takie wartości ogólnoludzkie, jak: tolerancja, szacunek dla godności człowieka i jego poglądów.

Nietrudno zauważyć, że wartości ogólnoludzkie pokrywają się z chrześcijańskimi. Wśród katolików, jak również wśród zwolenników laicyzmu, istnieją ludzie mądrzy i dialog między nimi powinien doprowadzić w każdym środowisku do takiego konsensu, aby wychowanie oprzeć na konkretnych wartościach, o których była mowa. W imię dobra młodego pokolenia! A będzie to możliwe jedynie w atmosferze respektowania wartości duchowych, takich jak: dobro, życzliwość i wzajemny szacunek. W przeciwnym przypadku zamiast dialogu będzie się jedynie rozlegać jazgot ludzi nie rozumiejących się. A dla uczniów nie ma nic gorszego niż upolitycznianie szkoły lub procesów wychowania i podporządkowanie ich jakimkolwiek interesom partyjnym. Najczęściej bowiem łączy się to z fałszem, który zawsze niekorzystnie się odbija na życiu duchowym wychowanków.

Prawdopodobnie znaleźliśmy się w sytuacji, kiedy przez najbliższe kilka bądź kilkanaście lat będziemy mieli do czynienia ze zmieniającymi się rządami: prawicowymi na przemian z lewicowymi. Każda z tych opcji będzie próbować narzucać swój kierunek wychowania w szkołach publicznych. Powstanie sytuacja, w której panować będzie tzw. pedagogika chrześcijańska na przemian z wychowaniem laickim. Tak było w Wielkiej Brytanii, kiedy partia pracy konkurowała z partią konserwatywną.

Co nam, świadomym nauczycielom, pozostaje? Zawsze w wychowaniu na pierwszym miejscu stawiać dobro wychowanków! Nietrudno wyobrazić sobie sytuację, w której wychowankowie w okresie dominacji prawicy przez cztery lata będą musieli patrzeć w prawą stronę, a potem, po zmianie opcji politycznej, przez kolejne cztery lata - w lewą. W sumie może to doprowadzić jedynie do jeszcze większej deprawacji młodzieży, gdyż w procesie wychowania nie należy naginać poglądów zależnie od sytuacji. Nie znaczy to, aby rezygnować z wpajania pewnego systemu wartości, np. związanego z duchowością (chrześcijańską, muzułmańską, judaizmem) albo pewnymi nurtami filozofii świeckiej (egzystencjalizmem, postmodernizmem, New Age, reryzmem).

Od podjęcia tej problematyki z pewnością nie uciekniemy. Myślę, że to jest dobry czas, by już teraz się zastanowić, jak realizować wychowanie w szkole publicznej, ponieważ jej obecna słabość wynika właśnie z braku oparcia wychowania na spójnym systemie wartości.

Piotr Jezierski
Gimnazjum nr 45, Bydgoszcz