Dlaczego nauczyciel musi być twórczy?

Istota procesu twórczego polega głównie na reorganizacji poprzedniego doświadczenia i stwarzaniu opartych na jego elementach nowych kombinacji, nowych zestawień (Z. Pietrasiński, Myślenie twórcze). Twórczość powinna stać się stylem pracy każdego nauczyciela i szkoły, ponieważ, jak pisze S. Popek, nawet najdoskonalsza metoda, reguła, kanon stają się martwym schematem, jeżeli czynności pedagogiczne nauczyciela charakteryzuje działanie naśladowcze (kopiujące). Takie stanowisko zmusza do zastanowienia się nad istotą twórczości nauczyciela.

Nauczyciel twórczy, to niewątpliwie nauczyciel pomysłowy, otwarty na pomysły innych, stale wzbogacający swą wiedzę merytoryczną i podnoszący swoje kwalifikacje zawodowe. Staje on ustawicznie wobec nowych sytuacji dydaktyczno-wychowawczych. Jego działalność nie może więc być schematyczna, sformalizowana, ale wymaga ciągłego poszukiwania, weryfikowania i wypracowywania coraz to nowych rozwiązań. Cechą twórczego działania nauczyciela jest tzw. nowatorstwo pedagogiczne, stałe doskonalenie jako nieodłączny atrybut pracy zawodowej.

W pełni twórczy nauczyciel, to przede wszystkim taki, który samego siebie ujmuje całościowo jako osobę. Akceptuje siebie, także swoje słabe strony Rozumie wieloletnie uwarunkowania jakości i rezultaty swego funkcjonowania, nie przypisuje roli czynnika sprawczego jedynie okolicznościom zewnętrznym ani jedynie swej kondycji psychicznej, ani też traktuje swojej własnej woli, motywacji i zaangażowania w kategoriach romantycznego "chcieć to móc". Ujmuje siebie w kategoriach zmiany, ruchu, ale jednocześnie rozumie, iż rozwijanie się to nie tylko doświadczanie sukcesów dobrego samopoczucia wynikającego z zauważalnych postępów, ale także doświadczanie pogarszania się własnego funkcjonowania, rozstrojenia, irytacji, a także momentów utraty wiary w sens tego, co się robi, przeżywanie czasem głębokiego kryzysu. (B. Śliwerski, Edukacja autorska).

Nietrudno nie zgodzić się z tymi słowami. Nauczyciel twórczy wiele czasu poświęca na uczenie się rzeczy nowych. Bezustannie poszukuje, bada, eksperymentuje, sprawdza różne sposoby rozwiązań, a to zajmuje mu więcej czasu na przygotowanie się do zajęć. Tak więc jest to osoba pomysłowa, zaangażowana w to, co robi, odpowiedzialna, oryginalna, wytrwała w dążeniu do wytyczonego celu i charakteryzująca się elastycznością myślenia. Akceptuje samego siebie - swoje zalety i wady, by móc je również akceptować u swoich wychowanków, rozumieć ich i umieć im pomóc. Nauczyciel powinien utrzymywać kontakt z dziećmi w taki sposób, aby dzieci widziały w nim człowieka godnego zaufania, który wszystkich traktuje jednakowo, bez jakichkolwiek uprzedzeń czy przywilejów. Każdy człowiek jest inny, należy więc pozwolić na rzeczywistą odrębność uczniów, nie stanowić dla nich zagrożenia, ale wręcz przeciwnie - być wrażliwym na oryginalność ich wypowiedzi, umieć każdego wysłuchać, być zawsze blisko każdego wychowanka. Jeżeli my nauczyciele, tacy będziemy, to każde dziecko będzie czuło się bezpiecznie i będzie wiedziało, że nauczyciel jest do jego dyspozycji wtedy, gdy ono tego potrzebuje.

W społeczności nauczycielskiej bywa dość często, że twórczy nauczyciel z powodu "innego" podejścia do swojej pracy nie zawsze jest lubiany w gronie swoich koleżanek i kolegów z pracy. Myślę, że wynika to z tego, że stanowi dla nich w pewnym sensie zagrożenie. Być może obawiają się o to, że są gorsi i być może od nich też będzie wymagana wzmożona praca. Odtwórczy nauczyciele boją się twórczej pracy, innowacyjności i w ogóle wszelkich zmian. Bo po co pracować więcej za takie same pieniądze? Mimo to myślę, ze warto być twórczym nauczycielem. Twórcza praca daje poczucie własnej wartości, zaspokaja potrzebę uznania i sukcesu. Pozwala na rozwijanie u swoich wychowanków twórczej aktywności. Dążymy przecież wszyscy do osiągnięcia przez nich najwyższego poziomu samodzielności, rozwijania umiejętności dostrzegania różnorodnych problemów i dochodzenia różnymi drogami do najlepszych sposobów ich rozwiązywania.

Przyszłość należy do odważnych, ale najpierw należy zacząć od fundamentu: budowania siebie od podstaw, krok po kroku. Dzięki twórczej działalności nauczycieli edukacja stanie się odsłanianiem wielkiego ludzkiego potencjału, który jest ukryty w każdym człowieku. Nauka naszych dzieci stanie się wówczas radością uczenia się dla siebie, dla innych, dla świata. Warto więc podejmować intensywne działania, które będą zmierzały do unowocześniania procesu nauczania, tworzenia programów autorskich i usprawnień procesu dydaktycznego. Tylko twórcze działanie nauczycieli daje gwarancję wysokiego poziomu kształcenia. Twórcza działalność nauczycieli ma obecnie duży sens pedagogiczny i społeczny. Nowe, niekonwencjonalne działania aktywizujące uczniów i zachęcające ich do wysiłku mają duże wartości dydaktyczne i wychowawcze oraz znaczne wartości w obszarze przygotowania wychowanków do życia w demokratycznym społeczeństwie.

Więc czy warto, mimo wielu przeszkód, być twórczym nauczycielem? Twórcza praca jest niemożliwa bez refleksji pedagogicznej, która stanowi istotny element warsztatu pracy nauczyciela. Myślę więc, że na to pytanie powinien odpowiedzieć sobie każdy nauczyciel.

Iwona Borawska
Łomża