Społeczeństwo obywatelskie zaczyna się w szkole

W ten sposób wyrosłe z obywatelskich korzeni stowarzyszenie dzięki Funduszowi urzeczywistnia swoją misję związaną z budowaniem społeczeństwa obywatelskiego. Tym razem pomysł został zaadresowany głównie do uczniów gimnazjów i liceów. Projekt powstał w wyniku założeń, że poziom aktywności obywatelskiej w Polsce jest niski, a czasem intensywnego kształtowania postaw jest dzieciństwo i młodość.

Wydawało się też, że jedną z przyczyn trudności wychowawczych z dorastającą młodzieżą i powodem wysokiego wśród niej poziomu agresji jest rzadka możliwość odczuwania przez nastolatków poczucia sprawstwa i satysfakcji z udanych przedsięwzięć. We współczesnej szkole mało jest miejsca i czasu na samodzielną działalność uczniów. Nadmiernie zatroskani losem edukacyjnym uczniów i poganiani przez dyrekcję i władze oświatowe nauczyciele boją się oddawać sprawy szkoły w ręce uczniów. Niedowierzają, że uczniowie przy ich pomocy a nie pod ich kierownictwem mogliby rozwiązywać poważne problemy lokalne, robić rzeczy ważne i potrzebne ucząc się w ten sposób skutecznego działania, dobrej organizacji i doświadczać poczucia dumy z zaplanowanych przez siebie, przeprowadzonych i podsumowanych osiągnięć. Niewielu uczniów ma szczęście przynależenia do dobrych drużyn harcerskich, służby maltańskiej, wspólnoty parafialnej czy innych organizacji, w której pomagając innym lub samodzielnie rozwiązując problemy własnego środowiska mogliby bezpiecznie przeżyć czas kontestacji, burzy naporu, gdzie z naturalnego buntu przeciwko wszystkim i wszystkiemu mogłyby się rodzić działania przynoszące komuś pożytek. Dla kształtowania się tożsamości nastolatków świadomość własnych możliwości w zakresie czynienia dobra jest niezwykle ważna, stanowi także pokaźny posag na przyszłe życie, jest antidotum na wiele bolączek współczesności, wśród nich szerzących się postaw konsumpcyjnych i egocentrycznych.

Projekt „Społeczeństwo obywatelskie zaczyna się w szkole” daje uczniom 300 szkół w Polsce szansę doświadczenia satysfakcji urzeczywistnienia własnych pomysłów i radości z własnej prospołecznej aktywności.

Istota projektu polega na dokonaniu przez uczniów, beneficjentów projektu, diagnozy potrzeb lokalnej społeczności, analizy spraw, które doskwierają sąsiadom i krewnym, kłopotów, z którymi bezskuteczne boryka się samorząd terytorialny. Diagnoza potrzeb winna być efektem przeprowadzonych przez uczniów obserwacji życia codziennego i wywiadów z mieszkańcami, radnymi, pracownikami samorządów. Powinna pomóc im uświadomić sobie rozmiar potrzeb, a także przyczyny ich występowania. W wyniku diagnozy mógłby powstać rejestr problemów lokalnych, małych i dużych. Z listy problemów, uczniowie powinni dokładnie zdefiniować jeden, a następnie zaplanować działania, które pozwolą ów problem rozwiązać. Kolejnym krokiem postępowania grupy uczniowskiej będzie wybór działań, które mogą oni podjąć oraz opracowanie stosownej strategii postępowania. Pozostaje już tylko realizacja przedsięwzięć zgodnie z planem i zasadami skutecznego działania, ich dokumentowanie i podsumowanie.

Dla przeprowadzenia projektu w szkole w ramach samorządu szkolnego czy innej grupy uczniowskiej potrzebne jest mądre wsparcie nauczyciela. Inspiracja, opieka i pomoc a nie kierowanie, zarządzanie i pouczanie.

Aktualnie w szkołach pracuje stosunkowo mało nauczycieli, którzy maja bogate doświadczenia w działaniach na rzecz dobra wspólnego, niewielu jest wśród nich instruktorów harcerskich, pracowników hospicjum czy donatorów lub organizatorów akcji charytatywnych. Zachodzi potrzeba szkoleń w tym zakresie. W ramach projektu zostanie przeszkolonych 300 nauczycieli z różnych regionów Polski, z wielkich miast, miasteczek i wiosek, pracujących w szkołach publicznych i niepublicznych, którzy poznają założenia projektu, zostaną wyposażeni w potrzebne do realizacji projektu umiejętności i metody pracy z uczniami. Mowa jest tu o metodach, które pozwalają uczniom doświadczyć poczucia sprawstwa oraz dumy ze swoich możliwości w zakresie organizowania przedsięwzięć na rzecz dobra wspólnego.

Najczęściej uczestnikami szkolenia będą opiekunowie samorządów szkolnych, co może spowodować w kolejnych latach realizację zasugerowanymi w projekcie metodami następnych działań na rzecz lokalnej społeczności już po ustaniu projektu.

Szkolenie będzie okazją do poznania polskiej pedagogiki międzywojennej i polskiej tradycji organizowania skutecznego działania, a także sposobem upowszechnienia metody projektów, jako najskuteczniejszej metody trwałego wyposażania uczniów w umiejętności kluczowe.

Najczęściej uczestnikami szkolenia będą opiekunowie samorządów szkolnych, co może spowodować w kolejnych latach realizację zasugerowanymi w projekcie metodami następnych działań na rzecz lokalnej społeczności już po ustaniu projektu.

Szkolenia będą organizowane w czasie tegorocznych wakacji w około 20 osobowych grupach w ośrodkach szkoleniowych w Bukowinie Tatrzańskiej w województwo małopolskie, Koczale w województwie pomorskim, Szczecinku w województwie zachodniopomorskim, w Białymstoku temat 8 czerwiec 2008 i Supraślu w województwie podlaskim i w województwie mazowieckim w Warszawie.

Projekt będzie upowszechniany tak, aby w przyszłości inne szkoły mogły podjąć podobną formę pracy z uczniami. Jest to bardzo istotne, ponieważ wyposażanie uczniów w społeczne kompetencje kluczowe, zapewni uczniom nie tylko satysfakcję, wydobędzie z nich dobro i pomoże zbudować tak ważny w ich przyszłym życiu pozytywny obraz samych siebie, ale także nauczy sprawnego działania, dobrej organizacji i tym samym zapewni lepsze funkcjonowanie w przyszłości, zarówno w życiu osobistym jak i na rynku pracy.

Na realizację projektów w szkołach został przeznaczony rok szkolny 2008/2009 i ewentualnie następne wakacje. Projektowi przez cały czas będzie towarzyszył portal internetowy, co pozwoli na ukształtowanie się ponadregionalnej społeczności młodzieży i jej opiekunów. Będzie to portal o 2 funkcjach: wiedzy dla opiekunów i możliwości prezentacji własnych dokonań prze uczniów. Pokłosiem projektu będzie podwójny numer Edukacji i Dialogu, pełen opisów najciekawszych pomysłów i najważniejszych dokonań oraz film będący dokumentacją projektu.

Dla utrwalenia efektów projektu, ich upowszechnienia i ewentualnej multiplikacji w październiku 2009 zorganizowana będzie w Krakowie w Collegium Maksimum Uniwersytetu Jagiellońskiego konferencja podsumowująca dla wszystkich 300 nauczycieli, uczestników projektu. W czasie konferencji nauczyciele poznają rozmiar przedsięwzięcia, podsumują efekty projektu i wysłuchają informacji o najciekawszych projektach. Zostaną im wręczone potwierdzenia udziału w ogólnopolskim projekcie oraz certyfikaty udziału dla szkół. Konferencja będzie połączona z konferencją naukową poświęconą tej samej problematyce. Pozwoli to nauczycielom, opiekunom projektów szkolnych pogłębić swoją wiedzę dotyczącą wychowania dla społeczeństwa obywatelskiego. Autorami referatów będą polscy naukowcy zajmujący się tą problematyką.

Inicjując projekt i podejmując się jego realizacji Społeczne Towarzystwo Oświatowe chciało przyczynić się do budowania społeczeństwa obywateli poprzez uczulanie uczniów na problemy lokalne i pozwalanie im na doświadczanie radości i dumy z samodzielnych rozwiązań.

Projekt „Społeczeństwo obywatelskie zaczyna się w szkole” daje uczniom 300 szkół w Polsce szansę doświadczenia satysfakcji urzeczywistnienia własnych pomysłów i radości z własnej prospołecznej aktywności.

Anna Okońska - Walkowicz